Toenemende verdroging, vermindering van biodiversiteit en afnemende landbouwopbrengsten zijn actuele problemen die in het stroomgebied van de Baakse  Beek en de Veengoot tussen Ruurlo en Vorden spelen. Het Waterschap Rijn en IJssel werkt samen met haar gebiedspartners aan visies, plannen en uitvoeringsprogramma’s aan oplossingen voor deze problemen.

Het Arnhemse adviesbureau Land-id kreeg de opdracht om zowel het project management van het integraal gebiedsproces te voeren als ook het ruimtelijk toekomstbeeld voor dit gebied vorm te geven. Voor Land-id heb ik, samen met het Waterschap en haar gebiedspartners, in de eerste helft van 2018 gewerkt aan het voorbereiden, ontwerpen en uitwerken van dit toekomstbeeld.

De Baakse Beek en Veengoot stromen door een schitterend en eeuwenoud gebied; een groot aantal landgoederen en kastelen bepalen sinds enkele eeuwen de structuur en vorm van dit kleinschalig landschap. Monumentale bomenlanen, houtwallen, doorzichten over glooiende weiden en af en toe een glimp van de landhuizen dragen bij aan de allure van de streek. De landgoederen zijn in eigendom van oude adel, nieuwe rijken en natuurbeherende stichtingen en organisaties.

De landgoederen hebben zich in de loop der eeuwen ontwikkeld in de beekdalen. Oppervlakte- en grondwater vonden hun weg tussen en door de dekzandruggen en laagtes. De aan en afvoer van water en de bodemgesteldheid gaven structuur aan de functies en de vorm van de landbouwgronden, bospercelen en beplantingen.

Door cultuurtechnisch ingrijpen met de aanleg van de veelal diepe en snel watervoerende Baakse Beek en Veengoot is deze samenhang en daarmee de balans tussen landschap en het water verstoord. Ook de sponswerking van hele stroomgebieden zijn grotendeels verloren gegaan.

Herstel van deze balans biedt een kans om de genoemde problemen te verkleinen.  Balansherstel begint bij onderzoek naar de verborgen lagen en structuren in de bodem. Kennis hiervan maakt het mogelijk om het oorspronkelijk watersysteem, het verborgen bakenstelsel, te reconstrueren. Door deze beken en laagtes weer opnieuw met elkaar te verbinden kunnen grondwaterstromen weer op gang komen en is het mogelijk de natuurlijke laagtes vooral in het voorjaar weer van water te voorzien. Zoveel mogelijk water zolang mogelijk vasthouden is het credo. Door het dempen en/of verondiepen van de Baakse Beek en op termijn ook de Veengoot en beide waterlopen alleen in te zetten bij extreme piekafvoer, wordt de transitie van ‘recht en snel’ naar ‘gebogen en traag’ ingezet.

Doordat het gebied onder te verdelen is in grotere eenheden van verschillende grondeigenaren met ieder eigen verlangens en ambities, is het mogelijk deze geotechnische benadering in opeenvolgende fases toe te passen. Zo is dit toch radicale herstelplan in een ontspannen en evenwichtige manier uit te voeren.

In dit planproces hebben we samen met de medewerkers van het Waterschap, de grondeigenaren en betrokken overheden en organisaties gezocht naar de juiste visuele middelen om draagvlak en overstemming over de doelstellingen, de aanpak, de visie, het eindbeeld, de mogelijke maatregelen, het uitvoeringsprogramma, de fasering en vooral ook het toekomstbeeld te creëren.

Het was een echte zoektocht, soms in een stroomversnelling vooruit, soms vast in de droge beekbodem. We hebben doelenbomen, toolboxen, maatregelplannen, voorbeelduitwerkingen, faseringsschema’s, streefbeelden etc etc, gemaakt en besproken in diverse overleggen, zowel binnen het waterschap als daarbuiten. De bestuurlijke besluitvorming binnen het Waterschap, de Provincie Gelderland en de betrokken gemeenten ten aanzien van de visie, het toekomstbeeld en uitvoeringsprogramma is gaande. Op enkele landgoederen zijn verschillende maatregelen in uitvoering of voorbereiding.

locatie | Landgoederenzone de Graafschap, Gelderland
samen met | Land-id
in opdracht van |  Waterschap Rijn en IJssel – Land-id
periode | voorjaar – herfst 2018